Mã đề

              MÃ ĐỀ 

* Tên khoa học: Plantago major L.

* Họ mã đề – Plantaginaceae.

* Tên khác: xa tiền, bông mã đề, su ma ( Tày), nhà én dứt ( Thái).

* Bộ phận dùng:  Phần cây trên mặt đất – Herba Plantaginis, thường gọi là xa tiền thảo và hạt – Semen Plantaginis, thường gọi là xa tiền tử.

* Thành phần hóa học: Toàn cây chứa một glucosid là aucobin hay rinantin. Lá có chất nhầy, chất đắng, carotene, sinh tố C, K, T, acid citric. Trong hạt có nhiều chất nhầy, acid plantenolic, adenin và cholin.

* Công dụng: Mã đề dùng chữa ho lâu ngày, viêm khí quản, viêm thận và bàng quang, bí tiểu tiện, tiểu tiện ra máu hoặc ra sỏi, phù thũng, đau  mắt sưng đỏ, tiêu chảy, lỵ, chảy máu cam, ra nhiều mồ hôi, viêm kết mạc cấp, viêm gan.

Kiêng kỵ: phụ nữ có thai dùng nên thận trọng. Người già thận kém, đái đêm nhiều không nên dùng.

KỸ THUẬT TRỒNG

1. Chọn đất trồng

Đất trồng mã đề tốt nhất là loại đất cát pha, đất thịt nhẹ, đất trồng màu. Ruộng cần được cày bừa kỹ, để ải, lên luống sao cho tiện chăm sóc, bón lót 10 – 15 tấn phân chuồng, 250 – 300kg lân, 150kg kali cho mỗi ha.

2. Giống

Mã đề được gieo trồng bằng hạt( 1g có khoảng 600 hạt), được gieo nông 0,5cm vào tháng 2 – 3. Có thể gieo thẳng hoặc gieo trong vườn ươm rồi đánh cây con đi trồng.

Trong sản xuất người ta thường áp dụng cách gieo trong vườn ươm, khi cây có 3 – 4 lá thật, đem trồng ra ruộng.

Cây con đánh ra trồng với khoảng cách 20 x 20cm hoặc 15 x 20cm. Cũng có thể gieo thẳng theo rạch, cách nhau 15 – 20cm, sau tỉa bớt để định khoảng cách.

3. Chăm sóc

Thường xuyên làm cỏ, xới xáo, tưới đủ ẩm. Sau khi cây bén rễ, dùng nước phân chuồng, nước giải pha loãng hoặc đạm pha loãng (1 – 2%) để tưới.

Giống mã đề đang được trồng đại trà hiện nay khá mẫn cảm với bệnh phấn trắng. bệnh hại cả lá , cuống lá và bông nhưng gốc cây và lá non ít bị ảnh hưởng. Có thể khắc phục bằng cách thu bỏ lá già và bông rồi phun Daconil 75WP với liều 1,5 – 2,0 kg/ha hoặc tilt với liều 1lit/ha. Sau khi phun cần đảm bảo thời gian cách ly theo quy định. Ngoài ra, các loài sâu đo cũng gây hại đáng kể cho mã đề.

4. Thu hoạch và sơ chế

Nếu chăm sóc tốt, sau 2 tháng trồng có thể thu hoạch lứa đầu tiên. Về sau cứ 40 – 45 ngày thu một lứa. sau mỗi  lứa cắt, cần làm cỏ, bón thúc 1 -2 lần. Khi thu hoạch dùng liềm cắt toàn bộ hoa, lá ( chú ý không cắt búp cây) đem phơi hay sấy khô. Thu xong phải phơi hay sấy khô  kịp thời, sao cho khi khô, dược liệu vẫn giữ được  màu xanh. Năng suất có thể đạt 5 tấn khô/ha 1 năm. 

+) Bài thuốc :chữa đái tháo đường:

Hạt mã đề 6g; sơn dược, sinh địa, phục linh, phụ tử mỗi thứ 15,5g; sơn phù du, trạch tả, quế, ngưu tất mỗi thứ 10g; mẫu đơn bì 6g. Làm thành viên 2,5g, mỗi lần uống 4 viên ngày 2 lần. Hoặc sắc với 800ml nước,còn 450ml, mỗi lần uống 150ml, ngày 3 lần.