Cỏ xước

Hướng dẫn cách trồng và công dụng của cỏ xước

 * Tên khoa học: Achyranthes aspera L.

* Họ Rau dền – Amaranthaceae.

* Tên khác: Ngưu tất nam, nhả khoanh ngù ( Tày), co nhả lìn ngu ( Thái), hà ngù.

* Bộ phận dùng:  Toàn cây, chủ yếu là rễ – Radix Achyranthy Asperae.

* Thành phần hóa học: cỏ xước có chứa 81,9% nước, 3,7% protid, 9,2% glucid, 2,9% xơ; 2,3% tro; 2,6% carotene, 2,0% vitamin C. Trong rễ có acid oleanolic ( sapogenin). Hạt chứa hentriacontane và saponin 2%, acid oleanolic, saponin oligosaccharide, acid oleanolic 1,1%.

* Công dụng: Ngọn và lá non vò kỹ, thái nhỏ, trần qua nước sôi, có thể xào hay nấu canh. Còn rễ và các bộ phận khác được dùng trị: cảm mạo phát sốt, sổ mũi; sốt rét, lỵ; viêm màng tai quai bị; thớp khớp tạng khớp; viêm thận phù thũng; tiểu tiện không lợi, đái rắt, đái buốt; đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều; đòn ngã tổn thương. Còn được dùng để trục thai chết.

Dùng ngoài, cỏ xước trị lở ngứa, viêm miệng. Dịch ép lá cỏ xước tươi chữa được bệnh lỵ.

Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai, người bị tiêu chảy, di tinh không dùng.

Hướng dẫn cách trồng

Cỏ xước ưa ẩm, ưa sáng và có thể hơi chịu bóng, thường mọc nơi đất ẩm ven đường đi, quanh vườn và bãi hoang. Đôi khi còn gặp ở vùng nương rẫy và ven đồi. Cây mọc từ hạt từ cuối mùa xuân, sinh trưởng nhanh trong mùa hè, sau đó có hoa quả. Quả có lá bắc tồn tại, giờ gió phát tán đi khắp nơi. Nhìn chung, sau khi có hoa quả, cỏ xước thường tàn lụi vào mùa đông. Song cá biệt có những cây mọc nơi bị tre bóng hoặc mọc muộn chưa kịp ra hoa quả trong năm, có thể tồn tại qua đông và trở thành cây sống nhiều năm.

1. Giống

Có thể trồng cỏ xước bằng hạt vào mùa xuân. Có thể gieo thẳng hoặc gieo trong vườn ươm vào tháng 2 – 3, sau đó đánh cây con đi trồng

2. Đất và cách trồng

Cỏ xước ưa đất ẩm nhiều mùn. Trồng trên đất khô cằn, cây thấp nhỏ, rễ ngắn.

Đất trồng có thể lên luống hoặc để phẳng thành vạt. Sau  khi bón lót một ít phân chuồng, cây con được trồng với khoảng cách 20 x 20 cm. Nếu gieo hạt thì cũng tỉa định cây với khoảng cách như trên

Chưa thấy sâu bệnh hại cỏ xước.

3.Thu hoạch.

Rễ củ của 1 năm ít sơ hơn cây lâu năm. Thu về rửa sạch phơi khô là dùng được. Nếu để cây qua năm thì vào mùa đông nên cắt bỏ thân lá, chỉ giữ lại gốc để cây tái sinh vào mùa xuân năm sau. Nếu không thu hạt thì cần cắt bỏ khi chưa chín, không để hạt chín sẽ rụng xuống xung quanh gốc và lan ra thành cỏ dại.

Bài thuốc chữa thấp khớp:

Rễ cỏ xước 40g, hy thiêm 28g, thổ phục linh 20g, cỏ nhọ nồi 16g, ngải cứu 12g, thượng nhĩ tử 12g. Sao vàng, sắc đặc, ngày uống 1 thang, uống 7 – ngày liền.