Hướng dẫn cách trồng Bò khai đỏ

Tên khoa học: Erythrophalum scandens.

Họ: Dương đầu: Olacaceae.

Tên khác: Piéc Yển (tiếng Tày), rau “Dạ Yến”, Dây hương.

Bộ phận làm thuốc:

Toàn bộ phân thân trên mặt đất

Thành phần hóa học:

Thành phần dinh dưỡng của lá bò khai: nước 78,8g; protein 6g; gluxit 6,1g; xơ 7,5g; tro 1,6g; canxi 138mg; phốt pho 40,7mg; caroten 2,6mg; vitamin C 60mg.

Công dụng:

Ngoài giá trị làm thực phẩm, lá bò khai còn là một vị thuốc quí, nó thường được dùng để chữa bệnh về thận, gan và nước tiểu vàng. Đi xa mệt mỏi, nước tiểu vàng đục, chỉ cần ăn rau bò khai một hai lần, nước tiểu trở lại trong veo. Ở Trung Quốc, rau Bò khai cũng được sử dụng để chữa nhiều các bệnh viêm thận, gan, viêm đường tiết niệu, tiểu tiện không thông. Để làm thuốc có thể dùng lá bò khai tươi hoặc phơi khô.  Có thể dùng riêng hoặc phối hợp với lá Bòng bong.

Theo kinh nghiệm dân gian của Bắc Thái, toàn cây Bò khai sắc lấy nước uống chữa viêm gan siêu vi trùng đạt kết quả tốt. Thân cành tươi bỏ lá, thái mỏng phơi khô, ngâm rượu uống chữa sốt, tê thấp.

 Đặc tính sinh thái loài

Cây phổ biến ở các tỉnh phía Bắc Việt nam. Cũng gặp ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên và duyên hải Nam Trung Bộ; tập trung nhiều ở khu Đông Bắc Việt Nam bao gồm các tỉnh: Cao bằng, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Bắc Giang. Cây thường mọc hoang ở ven các rừng thứ sinh, rừng đang phục hồi hoặc rừng nghèo bị tác động mạnh của kiểu rừng thường xanh mưa ẩm nhiệt đới; tập trung rải rác ở ven các rừng mọc trên núi đá vôi. Nơi có nhiều rau Dây hương nhất có lẽ là đảo Hòn Mê, tỉnh Thanh Hóa. Do không bị tàn phá nên cây phát triển rất mạnh; nhiều cây có đường kính thân 5-6cm, leo cao trên các ngọn cây gỗ đến 10m hay hơn.

Phân bố

Độ cao phân bố của cây rất rộng, từ ngang mặt biển đến độ cao 1000m. Rau Dây hương là dây leo ưa sáng khi trưởng thành, nhưng hơi ưa bóng ở giai đoạn non, vì vậy khi gieo ươm cần một tàn che nhất định. Cây không ưa ẩm, thích hợp ở vùng khí hậu khô, mọc rất nhanh, hầu như ra chồi, mọc lá mới quanh năm, chỉ trừ một vài tháng mùa đông nhiệt độ quá thấp. Hoa mọc trên các chồi năm cũ hoặc trên thân già. Tháng tư, bắt đầu mùa mưa, cụm hoa xuất hiện ở phía đầu cành với các hoa nhỏ; tháng 7-9 là mùa quả, nhưng quả có thể tồn tại trên cây đến tận mùa hoa năm sau.

Cây ra chồi rất mạnh. Để có nhiều ngọn non, tháng 2-3 cần phát các cành già để đầu mùa mưa các chồi non xuất hiện.

Cây tái sinh bằng hạt hay chồi; sau khi bị phát đốt, đến mùa mưa, rất nhiều chồi lại nảy ra từ gốc thân cũ. Là cây dễ gây trồng bằng hom

Hướng dẫn kỹ thuật trồng cây Bò khai đỏ

Chọn đất và làm đất

Cây rau bò khai dễ trồng và sinh trưởng tốt trên nhiều dạng lập địa và đất có thành phần cơ giới khác nhau, tốt nhất là đất còn kết cấu sau nương rẫy, vườn rừng hoặc rừng khai thác kiệt có độ tàn che từ 0,1- 0,3.

Làm đất theo băng rộng 1m, băng chừa 0,5m song song đường đồng mức, trên băng làm toàn diện hay cục bộ từng khóm, cày hoặc cuốc sâu 30cm.

Giống:

Nhân giống bằng cách giâm hom

Thời vụ, phân bón kỹ thuật trồng và chăm sóc

– Thời vụ trồng tốt nhất là mùa mưa từ tháng 4-10 hàng năm.

– Phân bón: Chủ yếu là bón lót tốt nhất dùng phân chuồng hoai, cứ 100kg phân chuồng trộn thêm 1kg NPK.

– Kỹ thuật trồng:

Trên băng đã dọn sạch thực bì và làm đất cứ cách 60-70cm cuốc 1 hố có kích thước 20 x 20 x 20 cm cho phân trộn đều vá tiến hành trồng bình thường như trồng các loại cây khác. Mỗi hố trồng từ 2-3 hom, 1 ha trồng 20.000 hom.

– Chăm sóc:

Cây bò khai là cây ưa đất ẩm, nên phải thường xuyên tưới nước nhất là thời gian đầu. Khi cây đạt chiều cao 0,5m thì hái ngọn để cây ra nhiều chồi, chồi dài 0,5m lại hái lần 2 và bước đầu đã được thu hoạch. Sau một năm thì khép tán đến tuổi thành thục, cây cho nhiều cành đan chéo vào nhau và xù to ra, ta duy trì bề rộng luống từ 1-1,2m và cao ngang ngực 1,3m.

Thu hoạch, chế biến

Bò khai có thể thu hái gần quanh năm, chỉ trừ vài tháng mùa đông quá lạnh, ngọn non không mọc được; nhưng mùa thu hái nhiều nhất vẫn là mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 9, 10.

Bài thuốc:

Ở Trung Quốc, bò khai được dùng chữa viêm gan, viêm thận cấp, viêm niệu đạo, tiểu tiện không thông với liều hàng ngày 12 – 14g, sắc nước uống.