Quả Bồ Hòn

Quả bồ hòn là gì?

• Tên khoa học: Sapindus mukorossi
• Tên khác: Bồ hòn, Soapnut, Vô hoạn, bòn bòn, mộc hoạn tử, mác hón (Tày), co hón (Thái), mầy quyến ngần (Dao).
• Họ: Bồ hòn (Sapindaceae).
• Tên nước ngoài: Soapnut tree, soapberry (Anh); savonnette, savonnier (Pháp).
• Nguồn gốc: Đông Nam Á
• Sử dụng: Y học cổ truyền, chất tẩy rửa
• Thành phần: Saponin, flavonoid, alkaloids
• Lợi ích: Chống viêm, kháng khuẩn, chống nấm, chống oxy hóa

Bồ hòn là loại quả có chứa chứa chất “Saponin” – một chất tự nhiên được xem là có thể thay thế 100% bột giặt và chất tẩy rửa hóa học. Khi tiếp xúc với nước, nó tạo ra bọt nhẹ, tương tự như xà phòng. Từ trái bồ hòn này, người dùng có thể chế biến ra dung dịch Bồ Hòn – có thể được sử dụng để làm sạch bất cứ thứ gì từ quần áo, rửa mặt, tắm gội, rửa chén bát, lau chùi kính. Điều đặc biệt của loại quả này, tuy được gọi là xà phòng nhưng lại vô cùng lành tính với da, không gây kích ứng da kể cả với da trẻ em.

Thành phần hóa học của quả bồ hòn

Quả bồ hòn (Soapnut, tên khoa học: Sapindus mukorossi) chứa nhiều thành phần hóa học có giá trị, bao gồm:

1. Saponin: Đây là thành phần chính và quan trọng nhất trong quả bồ hòn. Saponin là một glycoside có khả năng tạo bọt và làm sạch. Hàm lượng saponin trong quả bồ hòn thường rất cao, chiếm khoảng 10-15% trọng lượng khô của quả.
2. Protein: Quả bồ hòn chứa một lượng nhỏ protein, khoảng 1-2%.
3. Chất béo: Hàm lượng chất béo trong quả bồ hòn khá thấp, thường dưới 1%.
4. Carbohydrate: Đây là thành phần chủ yếu của quả bồ hòn ngoài saponin, bao gồm đường và cellulose.
5. Flavonoid: Đây là các hợp chất chống oxy hóa có thể có tác dụng bảo vệ tế bào khỏi sự hư hại do gốc tự do gây ra.
6. Tannin: Quả bồ hòn cũng chứa tannin, một loại polyphenol có tác dụng kháng khuẩn và kháng viêm.
7. Chất khoáng: Quả bồ hòn cung cấp một số chất khoáng như canxi, magie và kali.
8. Vitamin: Một số nghiên cứu cho thấy quả bồ hòn có chứa một lượng nhỏ vitamin, đặc biệt là vitamin C.

Nhờ các thành phần hóa học này, quả bồ hòn không chỉ được sử dụng rộng rãi trong việc làm sạch tự nhiên mà còn có các ứng dụng trong y học cổ truyền và công nghiệp mỹ phẩm.

Công dụng – tác dụng

Quả bồ hòn (Soapnut, Sapindus mukorossi) có nhiều công dụng hữu ích trong đời sống hàng ngày, y học và công nghiệp. Dưới đây là một số công dụng phổ biến của quả bồ hòn:

1. Làm sạch tự nhiên:
   • Giặt giũ: Quả bồ hòn chứa saponin, một chất tạo bọt tự nhiên có khả năng làm sạch. Người ta thường sử dụng quả bồ hòn để làm nước giặt tự nhiên, thay thế cho các loại xà phòng hóa học.
   • Làm sạch nhà cửa: Dung dịch từ quả bồ hòn có thể dùng để lau chùi, làm sạch các bề mặt trong nhà.
2. Chăm sóc cá nhân:
   • Gội đầu: Quả bồ hòn được sử dụng trong y học cổ truyền để gội đầu, giúp làm sạch da đầu và tóc, ngăn ngừa gàu và các vấn đề về da đầu khác.
   • Tắm rửa: Dung dịch từ quả bồ hòn có thể dùng để tắm rửa, làm sạch da và ngăn ngừa các vấn đề về da.
3. Y học cổ truyền:
   • Chữa bệnh ngoài da: Quả bồ hòn có tác dụng chữa trị một số bệnh ngoài da như viêm da, chàm, và các bệnh nhiễm trùng da.
   • Giảm viêm và đau: Một số nghiên cứu cho thấy quả bồ hòn có thể giảm viêm và đau do tính kháng viêm của saponin.
4. Thuốc trừ sâu tự nhiên:
   • Dung dịch từ quả bồ hòn có thể dùng làm thuốc trừ sâu tự nhiên, an toàn cho cây trồng và con người, giúp phòng ngừa và tiêu diệt các loại sâu bệnh hại.
5. Chăm sóc thú cưng:
   • Quả bồ hòn có thể dùng để tắm rửa cho thú cưng, giúp làm sạch lông và da, ngăn ngừa các vấn đề về da và ký sinh trùng.
6. Sản phẩm làm đẹp và mỹ phẩm:
   • Quả bồ hòn được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc da và tóc như xà phòng, dầu gội, và kem dưỡng.
7. Bảo vệ môi trường:
   • Sử dụng quả bồ hòn thay thế các sản phẩm hóa học giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ hệ sinh thái.

Quả bồ hòn là một sản phẩm tự nhiên và đa dụng, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người và môi trường.

Theo tài liệu cổ bồ hòn có tác dụng chữa ho trừ đờm, nhân hạt ăn được và có tác dụng chữa hôi miệng, sảu răng. Rễ bồ hòn có vị đắng, tính mát, hơi độc, vào các kinh phế, tỳ, có tác dụng tiêu đờm hóa trệ. Quả bồ bòn có tác dụng sát trùng. Một số vùng ở Việt Nam và Trung Quốc dùng vỏ cây bồ hòn giã nát ngâm nước tắm cho sác vật bị bọ, rận, chấy.
Theo: “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” – Gs. Ts. Đỗ Tất Lợi

Nhân dân một số vùng ở Nepal dùng vỏ quả bồ hòn tán nhỏ thành bột nhão đắp hàng ngày vào chỗ bị bệnh để trị những bệnh ngoài da như ghẻ và bệnh nấm da. Cũng dùng vỏ quả bồ hòn tán nhỏ, trộn với 2 lần lượng bột ngô và dùng gội đầu thường xuyên để trị gầu và diệt chấy.

Tìm hiểu tác hại tiềm ẩn của quả bồ hòn tại đây

Cách sử dụng quả bồ hòn

Tách đôi quả bồ hòn ra, vứt hạt đi, sử dụng vỏ . Với khoảng 5 kg quần áo, bạn ngâm 6 quả trong nước ấm (30-40 độ C) từ 8-10 phút, sau đó dùng nước này để giặt tay hoặc giặt máy, sử dụng bình thường như xà phòng, vỏ quả bồ hòn có thể cho vào một chiếc tất hoặc túi vải để giặt xong lấy ra cho dễ (nếu gặt máy), có thể sử dụng lại quả dùng rồi từ 2-3 lần, những lần sau thì nên dùng với những bộ quần áo bẩn ít hơn

Dùng làm nước rửa chén thì tách quả bồ hòn ra lấy vỏ bỏ hạt cho vào nồi đun sôi 5- 10 phút cho thêm chút chanh để bảo quản được lâu để nguội chừng 1-2 tiếng dung dịch chuyển sang dạng sền sệt lấy nước đó giặt đồ hoặc rửa chén đĩa ( 10 quả thì 1L nước )

Quả bồ hòn làm xà bông giặt đồ cho trẻ sơ sinh, trẻ em không gây kích ứng ngay cả với làn da nhạy cảm nhất
Giặt đồ len, lụa bảo quản đồ lâu bị hư hại.
Quả bồ hòn làm dung dịch rửa chén bát vừa sạch vừa đảm bảo an toàn sức khỏe, sản phẩm hoàn toàn tự nhiên và đặc biệt hơn chính nó cũng là một vị thuốc nam rất tốt.
Sử dụng quả bồ hòn an toàn sức khỏe- đảm bảo vệ sinh-an toàn môi trường.

Làm nước giặt hữu cơ từ bồ hòn tại nhà

Chuẩn bị nguyên liệu

Trước khi bắt tay vào làm nước giặt hữu cơ từ quả bồ hòn tại nhà, bạn cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:

• 3 kg quả bồ hòn
• 1 kg đường
• 10 lít nước
• Thùng nhựa lớn dung tích 15-20 lít (Không dùng bình thủy tinh vì enzyme khi ủ tạo khí ga có thể gây nổ)

Các bước làm nước giặt tự nhiên từ quả bồ hòn

Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, hãy thực hiện theo các bước sau đây:

1. Rửa sạch quả bồ hòn:
   • Hòa tan đường vào nước.
   • Thêm quả bồ hòn vào dung dịch đường nước và đảo đều. Bạn có thể sử dụng rổ để đảm bảo quả bồ hòn chìm xuống.
   • Để dung dịch trong vài ba ngày, mở ra khuấy đều rồi đóng lại.
2. Ủ dung dịch:
   • Đậy nắp thùng hơi hé hoặc sử dụng vải màn che dưới nắp thùng để có sự trao đổi khí trong những ngày đầu. Điều này cũng giúp ngăn chặn côn trùng bay vào.
   • Đặt thùng dung dịch ở nơi thoáng mát.
3. Theo dõi quá trình ủ:
   • Tùy thuộc vào môi trường và thành phần, tỷ lệ mà con men sẽ xuất hiện.
   • Nếu cho ít đường, có thể xuất hiện dòi.
4. Chiết dung dịch:
   • Sau 3 tháng, bạn có thể chiết dung dịch enzyme ra để sử dụng.
   • Phần bã có thể để lại để ngâm tiếp lần 2. Phần nước trong hơn có thể dùng làm nước giặt, phần nước đục hơn có thể sử dụng làm nước rửa chén.

Bằng cách này, bạn sẽ có được nước giặt hữu cơ từ quả bồ hòn, vừa tiết kiệm vừa an toàn cho sức khỏe và môi trường.

Làm nước gội đầu từ quả bồ hòn, tốt cho tóc:

Nhờ các đặc tính kháng nấm và chữa chàm, quả bồ hòn được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm dầu gội. Bồ hòn không chỉ làm sạch tóc và da đầu hiệu quả, mà còn giúp tóc mềm mượt và chữa các vấn đề như gàu và ngứa da đầu.

Cách thực hiện: Rất đơn giản, bạn chỉ cần lấy 2-3 thìa bột bồ hòn cho mỗi lần gội đầu, kết hợp với một lượng nước vừa đủ và vài giọt tinh dầu yêu thích. Lưu ý rằng, chất saponin trong bồ hòn có thể gây cay mắt như các loại dầu gội khác, vì vậy hãy tránh để dung dịch dính vào mắt. Nếu bạn không có bột bồ hòn sấy khô, bạn có thể lấy 10-15 quả bồ hòn khô đun nước với các loại lá như lá tre, là bưởi, vỏ bưởi, vỏ cam… để làm nước gội đầu. Bạn cũng có thể tham khảo cách làm dầu gội đầu từ quả bồ hòn như hướng dẫn bên dưới đây:

Làm nước gội đầu từ bồ hòn: Từ thời Trung cổ, bồ hòn đã được sử dụng để chăm sóc tóc vì nó không chỉ làm sạch và mượt tóc mà còn chữa được các vấn đề như gàu và ngứa da đầu. Trước khi có mỹ phẩm hiện đại, người ta đã biết cách tự chế biến bồ hòn để sử dụng.

Cách làm đơn giản như sau:

• Lấy 10-15 mảnh vỏ bồ hòn khô, ngâm với 1 lít nước sau đó để qua đêm. Sáng hôm sau, lọc lấy nước và dùng để gội đầu, sau đó xả lại với nước sạch.

Phương pháp khác:

• Xay khoảng 10 vỏ quả khô thành bột. Lấy 3 muỗng nhỏ bột này, cho vào chén nhỏ, thêm ít nước, trộn đều thành một hỗn hợp sền sệt. Thêm nước ép từ 1 quả chanh và 2 muỗng sữa chua, trộn đều. Thoa hỗn hợp lên toàn bộ da đầu và tóc, đặc biệt là những vùng tóc bị khô. Sau 15 phút, xả lại tóc với nước sạch. Áp dụng phương pháp này 2-3 lần mỗi tuần.

Dầu gội tự nhiên từ bồ hòn: Loại dầu gội này có thể được tự chế biến tại nhà và bảo quản trong chai lọ.

Cách làm:

• Lấy 15-16 quả bồ hòn, bỏ hạt, xay nhỏ và cho vào chậu sắt. Thêm khoảng 500ml nước, ngâm trong 8 giờ hoặc qua đêm để chiết xuất saponin.
• Sau đó, lọc và đun sôi dung dịch này trong 10-15 phút, để nguội và đóng vào chai để sử dụng. Khi gội đầu, có thể thêm vài giọt tinh dầu oải hương hoặc bất cứ tinh dầu gì bạn thích để tóc thơm hơn.

Với những công thức đơn giản này, bạn có thể tận dụng quả bồ hòn để tạo ra các sản phẩm chăm sóc tóc tự nhiên, an toàn và hiệu quả.

Cách trồng cây bồ hòn

Trồng cây bồ hòn (Sapindus mukorossi) khá dễ dàng và không yêu cầu quá nhiều công chăm sóc. Dưới đây là các bước cơ bản để trồng cây bồ hòn:

Chuẩn bị hạt giống

• Chọn hạt giống: Lựa chọn hạt giống từ quả bồ hòn chín, rửa sạch và để khô.
• Ngâm hạt giống: Ngâm hạt giống trong nước ấm khoảng 24-48 giờ trước khi trồng để giúp hạt nảy mầm dễ dàng hơn.

Chọn địa điểm và đất trồng

• Ánh sáng: Cây bồ hòn ưa sáng, nên chọn địa điểm có ánh sáng mặt trời đầy đủ.
• Đất: Cây bồ hòn phát triển tốt trên đất thoát nước tốt, đất pha cát hoặc đất thịt nhẹ. Đảm bảo đất có độ pH từ 6-7.

Gieo hạt

• Gieo hạt: Gieo hạt giống vào đất đã chuẩn bị, sâu khoảng 1-2 cm. Khoảng cách giữa các hạt giống khoảng 30-40 cm.
• Tưới nước: Tưới nước đều đặn để giữ ẩm cho đất, nhưng không để đất bị ngập úng.

Chăm sóc cây non

• Tưới nước: Tưới nước đều đặn, đặc biệt trong mùa khô. Khi cây đã lớn, tưới nước ít hơn.
• Bón phân: Bón phân hữu cơ hoặc phân chuồng hoai mục để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Bón phân 2-3 lần trong năm.

Chăm sóc và quản lý cây trưởng thành

• Tỉa cành: Tỉa bỏ các cành yếu, cành khô để cây phát triển tốt hơn.
• Kiểm soát sâu bệnh: Kiểm tra và xử lý kịp thời các loại sâu bệnh hại cây.

Thu hoạch

• Thời gian thu hoạch: Cây bồ hòn bắt đầu ra quả sau khoảng 5-7 năm. Quả chín thường vào mùa thu.
• Thu hái quả: Thu hái quả bồ hòn khi chúng chín vàng hoặc nâu.

Sử dụng quả

• Sử dụng quả tươi: Quả tươi có thể dùng ngay hoặc để khô để sử dụng dần.

Lưu ý khác

• Khí hậu: Cây bồ hòn phù hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Nhiệt độ lý tưởng để cây phát triển là từ 25-35°C.
• Không gian: Cây bồ hòn có thể phát triển khá lớn, do đó cần không gian đủ rộng để cây không bị chèn ép.

Việc trồng cây bồ hòn không chỉ giúp cung cấp nguyên liệu tự nhiên mà còn góp phần bảo vệ môi trường nhờ khả năng làm sạch và tái chế từ các sản phẩm của cây.

Các bạn cần mua cây bồ hòn giống hoặc quả bồ hòn khô làm nguyên liệu, xin liên hệ với chúng tôi:

1. Công Ty TNHH Cây Dược Liệu La Hiên
2. Xóm làng lai, xã la hiên, huyện võ nhai , tỉnh Thái Nguyên
3. duoclieulahie[email protected]
4. Liên hệ:0963256138.

Lưu ý các bài thuốc dân gian được giới thiệu trong bài viết này được chép lại từ các sách y học cổ truyền. KHÔNG ĐƯỢC TỰ Ý SỬ DỤNG KHI CHƯA CÓ Ý KIẾN CỦA BÁC SỸ hoặc các chuyên gia y học. Chúng tôi không chịu bất kỳ trách nhiệm gì nếu các bạn tự ý làm theo.